Το μυστήριο της πώλησης
Αλήθεια τι πουλάμε, όταν κρεμάμε μια φωτογραφία μας στον κόσμο; Ποια εκδοχή μας ή ποιο κομμάτι μας; Ας πάρουμε αρχικά κάτι ως de facto. Πως είτε είσαι το μοντέλο, είτε ο φωτογράφος, είτε απλά εσύ και απλά εγώ, όταν ποστάρουμε την φωτογραφία μας έχουμε σκοπό –συνειδητά ή ασυνείδητα– να ξεκινήσουμε έναν διάλογο με το κοινό, μια επικοινωνία. Διαφορετικά, όλες θα έμεναν φυλαγμένες σε στικάκια και σκληρούς δίσκους με μόνη απόδραση το βλέμμα ενός φίλου ή κοντινού μας συγγενή. Αλλά όχι, κάποιες επιλέγουμε να τις δείξουμε.
Εκείνη τη στιγμή η φωτογραφία παύει να είναι μόνο δική μας γιατί αποτελεί ένα δημόσιο έργο στο οποίο συμμετέχουν πλέον πολλοί. Οι προσωπικές τους ερμηνείες, προβάλουν διαφορετικές αποχρώσεις πάνω της. Άρα, αν το τελικό αποτέλεσμα είναι κάτι που «κρίνεται» και μορφοποιείται κατά βούληση πέρα από την δική μας πρόθεση, περισσότερη σημασία έχει η διαδρομή ως εκεί. Τι έχει μεσολαβήσει άραγε μεταξύ του κλικ και της τελικής δημοσίευσης; Πόσο φώτο-shop κουβαλά τελικά ένας άνθρωπος;
Απόψεις για το editing
Φυσικά και ευτυχώς πολλά λέγονται. «Το Photoshop είναι το απαραίτητο εργαλείο κάθε φωτογράφου, αν θέλει να λέγεται επαγγελματίας». Συμφωνώ ακράδαντα, αλλά και η αγαπημένη μου ξαδέρφη το παίζει στα δάχτυλα γιατί θέλει να είναι αψεγάδιαστη, ενώ δεν είναι με καμία έννοια φωτογράφος. «Μια φωτογραφία ξεκινά και τελειώνει μέχρι εκεί που γράφει το φως, αρά έως εκεί είναι και τα όρια της επεξεργασίας». Αυτή είναι μια πιο ρομαντική θεώρηση που όμως θα περιόριζε έναν καλλιτέχνη σε περίπτωση που θέλει να δηλώσει κάτι υπερβατικό. «Μην μπερδεύεσαι, η φωτογραφία είναι μια διάσταση, δεν είναι η αλήθεια. Είναι απλά μια απεικόνιση και τελικά όλοι θέλουμε να δείχνουμε όμορφοι», είπε ένας φίλος. Και τσααακ μου μεγάλωσε λίγο τα μάτια εξηγώντας μου παράλληλα, ότι αυτό είναι ένα γνωστό κόλπο για να φαινόμαστε πιο ελκυστικοί. Κι εμένα δε λέω, μου άρεσα πολύ σε αυτήν την φωτογραφία. Παρόλα αυτά, αναρωτήθηκα.
Αισθητική ιατρική και φωτογραφία
Η σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας θα είναι και αυτή που θα καθορίσει τις φωτογραφίες που βγάζουμε ή τις φωτογραφίες που μας απεικονίζουν στην κυριολεξία. Είναι δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να «ρετουσαριστεί» πηγαίνοντας σε έναν γιατρό ή σε έναν αισθητικό. Να αλλάξει ή να διορθώσει –κατά τη γνώμη του– οτιδήποτε του ρίχνει το ηθικό και δεν συντελεί στην ψυχολογική του ευεξία. Από την άλλη πλευρά, μπορεί ένας άνθρωπος να αισθάνεται πολύ εντάξει με την εμφάνιση του, ακόμα κι αν απέχει μίλια από τα λεγόμενα «πρότυπα» ομορφιάς.
Μπορεί κανείς απλά να αφαιρέσει μια ελιά που τον ενοχλεί, μπορεί κάποιος να κάνει αλλαγή φύλου γιατί δεν νιώθει καλά στο σώμα που γεννήθηκε. Το αποτέλεσμα όμως όλων αυτών είναι μια απεικόνιση που θα συμβαδίζει όχι απλά με τον καθρέφτη μας, αλλά και με την ψυχή μας. Είναι η προσωπική μας αλήθεια. Είναι αυτό το αγαπημένο μας πρόσωπο και σώμα που μαζί του βγαίνουμε έξω στον κόσμο. Στην περίπτωση όμως που «ρετουσάρουμε» υπέρ το δέον στη φωτογραφία, έχουμε απομακρυνθεί άραγε από αυτήν την αλήθεια; Ή απλά είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμά μας και αυτό, να παραμυθιαζόμαστε;
Η ταυτότητα δεν μασάει από ψευδαισθήσεις
Αναμφισβήτητα, είμαστε ελεύθεροι δημιουργοί μιας εικόνας γιατί η αυτοέκφραση χρειάζεται να σπάει τα δεσμά των «πρέπει» και των «δεν πρέπει». Η ελευθερία όμως είναι όντως ελευθερία, όταν συνάδει με το ποιοι είμαστε πραγματικά. Η αυτογνωσία είναι αυτή που οδηγεί σε ανεμπόδιστη έκφραση. Αν δεν υπάρχει συνείδηση ταυτότητας, ο άνθρωπος μοιάζει χαμένος. Άγεται και φέρεται κυρίως από την κριτική των θεατών, ξεχνώντας πως και ο ίδιος ξεκίνησε την επικοινωνία θέλοντας να πει κάτι.
Γι’ αυτό και ο φωτογράφος που «παραφέρεται» στο editing –κατά τη γνώμη μου– δεν διαφέρει σε τίποτα από κάποιον φωτογραφιζόμενο που θα «αδυνατίσει» ή θα «ψηλώσει» την σιλουέτα του. Όχι, δεν επιθυμούν να εξαπατήσουν. Είναι απλά και οι δύο παραπλανημένοι και προβάλλουν μια στρεβλή πραγματικότητα: Το μέσα και το έξω δεν συμβαδίζει.
Θα ονομάσω ως «παραφορά» εκείνη την επεξεργασία που προσπαθεί να κυριεύσει πάνω στην φωτογραφία και τελικά επικρατεί ως σημείο αναφοράς. Αυτή που γεννά την ψευδαίσθηση πως εξυπηρετεί τον σκοπό της δημιουργίας. Να ξεκαθαρίσω σε αυτό το σημείο δηλαδή, πως δεν είμαι κατά του editing, αλλά θαυμάζω εκείνους που αντιμετωπίζουν με πλήρη ψυχραιμία τα προγράμματα και τα αναγνωρίζουν αποκλειστικά και μόνο ως εργαλεία. Δεν περιμένουν να ποιήσουν φωτογραφία εκ των υστέρων. Η αρχική τους ιδέα δεν εγκαταλείφθηκε για χάριν τινός, αλλά αντιθέτως απογειώθηκε.
Φωτογράφος λοιπόν ή φωτογράφος-γραφίστας;
Ό,τι εξυπηρετεί τον καθένα μας! Όλοι γνωρίζουμε εξάλλου πως μια «κακή» λήψη, μπορεί πολλές φορές να σωθεί τεχνικά, σπανίως όμως νοηματικά, ως προς το περιεχόμενο της. Γι΄αυτό και η φωτογραφία είναι εκτός από την διαδρομή της (έως την παρουσίαση) και το ίδιο το κλικ. Η αγάπη του κλικ είναι αυτή που μας φέρνει σίγουρα πιο κοντά στον όρο φωτογράφος, γιατί αποθεώνει την ώρα της σύλληψης. Και η ώρα της σύλληψης είναι αυτή που το μάτι –εσωτερικό και εξωτερικό– ζυγίζει αν αυτό που ζει για μια στιγμή, αξίζει να πεθάνει και να περάσει ξανά στην διαχρονία.
Nice to meet you
Καταλήγω πως η πώληση θα είναι κομμάτι της φωτογραφίας, όσο θα νοιαζόμαστε για την κριτική, για τις διαφορετικές ερμηνείες δηλαδή που θα προσελκύσουμε. Είναι μέρος όμως της διαδικασίας το να προσπαθεί κάποιος να μας ερμηνεύσει (κι εμείς το κάνουμε) και χρειάζεται να επιλέξουμε, αν ετεροπροσδιοριζόμαστε ή όχι. Στην τελική αντί να προσπαθούμε να πουλήσουμε μια φωτογραφία, θα μπορούσαμε απλά να συστηθούμε με αυτή. Και τότε ίσως το κοινό διαισθανθεί πως η επικοινωνία που ανοίγουμε είναι ντόμπρα και σκοπεύει σε γόνιμο διάλογο. Ας μην υποτιμούμε την ικανότητα του θεατή να ξεχωρίζει τα προϊόντα εντυπωσιασμού. Ας μην απαιτούμε καλοπροαίρετη προσέγγιση, αν δεν δείξουμε εμείς αρχικά τις καλές μας προθέσεις!
Η Χριστίνα Χανιώτου γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε κλασική φιλολογία και μεταξύ άλλων αρθρογραφεί περί φωτογραφίας. Στην πορεία μαγεύτηκε από το αναλογικό φιλμ και την αγνή φιλοσοφία που αυτό κρύβει. Ειδικεύεται στην φωτογραφία πορτραίτου. Δείγμα δουλειά της μπορείτε να δείτε στον λογαριασμό Instagram Dreama_project*.
