Τα τελευταία χρόνια ο όρος sustainability έχει γίνει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της βιομηχανίας της μόδας, πολλά brands αλλά και καταναλωτές έχουν κάνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση ώστε να δημιουργήσουν ένα καλύτερο κόσμο που δεν θα επηρεάζει το περιβάλλον σε τόσο μεγάλο βαθμό. Με την εμφάνιση του Covid-19 η ανάγκη και ευαισθητοποίηση για την προστασία του πλανήτη αυξήθηκε καθώς καταλάβαμε σε μεγάλο βαθμό ότι η ζωή η δική μας αλλά και της γης που μας φιλοξενεί δεν είναι δεδομένη.
Η βιωσιμότητα όμως έχει πολλά παρακλάδια, ένα από αυτά είναι το biodiversity (βιοποικιλότητα), η ποικιλία ζωής στη γη.
Η βιοποικιλότητα δεν αφορά μόνο την ποικιλία ειδών σε ένα οικοσύστημα αλλά και τη γενετική ποικιλομορφία που υπάρχει σε κάθε είδος. Καθώς ο πληθυσμός των ειδών μειώνεται, αυτό διαβρώνει τη γενική ποικιλομορφία, μειώνοντας τις ικανότητες ενός είδους να προσαρμοστεί στις αλλαγές του περιβάλλοντος.
Κάθε άτομο συμβάλλει στο τοπικό οικοσύστημα, το οποίο με τη σειρά του συμβάλει σε ένα ευρύτερο, κάποιες από τις συμβολές αυτές είναι η ανακύκλωση θρεπτικών συστατικών, η διατήρηση υγιών εδαφών, η μείωση ρύπανσης, η απορρόφηση άνθρακα και η ρύθμιση των πλυμμήρων και ασθενειών. Όπως καταλαβαίνουμε ο πλανήτης μας είναι ικανός από μόνος του να προστατευτεί ο ίδιος αλλά να προστατέψει και εμάς, κάνοντας αυτές τις ενέργειες οι οποίες είναι σημαντικές για την διαβίωση μας καθόλα τη διάρκεια του κύκλου ζωής.
Τι γίνεται όμως όταν επεμβένουμε αρνητικά στο περιβάλλον ;
Το ανθρώπινο είδος εδώ και αρκετά χρόνια χρησιμοποιεί σε υπερβολικό βαθμό τη βιολογική χωρητικότητα του πλανήτη και είναι σαν να ζούμε από 1.56 γη αντί για μια. Με πιο απλά λόγια, με τους ρυθμούς που καταχραζόμαστε πλέον τον πλανήτη, ένας μόνο δεν μας φτάνει.
Μερικά από τα αποτελέσματα αυτής της κατάχρησης είναι τα εξής :
- 68% μείωση του πληθυσμού των θηλαστικών, πτηνών, αμφίβιων, ερπετών και ψαριών μεταξύ του 1970 – 2016.
- 1 εκατομμύριο είδη (500.000 ζώα και 500.000 φυτά) είναι προς εξαφάνιση.
- Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν κατά 56% τη βιολογική χωρητικότητα της γης.
- 94% μέσο όρο μείωση στα μεγέθη πληθυσμών των οικοσυστημάτων που βρίσκονται στις τροπικές περιοχές της Αμερικής.
Μερικές από τις μεγαλύτερες απειλές του biodiversity είναι η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση (πετρελαιοκηλίδες, γεωργικές απορροές, ατμοσφαιρική ρύπανση και ρύπανση των υδάτων), υπερεκμετάλλευση του ζωικού βασιλείου και τέλος μη βιώσιμη χρήση της γης και της θάλασσας.
Θα αναρωτιέστε όμως τι σχέση έχει η μόδα με όλα αυτά; Ότι αυτές οι απειλές προέρχονται και από άλλες βιομηχανίες όπως και από την απερισκεψία των ανθρώπων. Η βιομηχανία της μόδας όμως παίζει καταλυτικό ρόλο στην μείωση της βιοποικιλότητας διότι βασίζεται σε μεγάλο βαθμό από αυτή, κυρίως μέσω της παραγωγής και επεξεργασίας διαφορετικών υλικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των ειδών ένδυσης αλλά και συσκευασίας τους. Ένα μεγάλο ποσοστό τον επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα της μόδας συμβαίνει λόγω της αλλαγής των ενδιαιτημάτων που προκύπτει από την γεωργία για την παραγωγή βαμβακιού, βισκόζης, μαλλιού, καουτσούκ, δερμάτων ή άλλων φυσικών ινών.
- Γεωργια βαμβακιού.
Το βαμβάκι είναι η πιο χρησιμοποιημένη μη συνθετική ίνα στον κόσμο και η καλλιέργεια του απαιτεί τη χρήση πολλών φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων. Ας σκεφτούμε ότι το βαμβάκι αναπτύσσεται μόνο στο 2.4% των παγκόσμιων εκτάσεων και η χρήση εντομοκτόνων για τη καλλιέργεια του φτάνει το 22,5%. Εκτός αυτού απαιτείται αρκετό νερό για την καλλιέργεια του, έρευνες έχουν δείξει ότι χρειάζονται 2.700 λίτρα νερού για την παραγωγή ενός απλού T-shirt.
- Υφάσματα που παράγονται από ξύλο και τεχνητές ίνες cellulose.
MMCF (Manmade Cellulosic Fibers) προέρχονται κυρίως από ξύλο, σύμφωνα με έρευνες η βιομηχανία της μόδας συμβάλλει σημαντικά στην παγκόσμια αποψίλωση των δασών με περίπου 150 εκατομμύρια δέντρα καταγράφονται ετησίως ότι κόβονται για να μετατραπούν σε cellulosic υφάσματα όπως η βισκόζη. Επίσης το νερό και ρύπανση του εδάφους από χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε δασικές φυτείες για την παραγωγή των υφασμάτων αυτών οδηγεί στην απώλεια ενδιαιτημάτων με αποτέλεσμα την απειλή για εξαφάνιση διαφόρων οργανισμών.
- Ρύπανση των υδάτων.
Έρευνες δείχνουν ότι το 25% της βιομηχανικής ρύπανσης των πόσιμων υδάτων προέρχεται από τη βιομηχανία της μόδας και την επεξεργασία των κλωστουφαντουργικων προϊόντων. Η επεξεργασία αυτή περιλαμβάνει την πλύση, την βαφή αλλά και το φινίρισμα των ειδών ένδυσης, σε αυτές τις διαδικασίες χρησιμοποιούνται πολλά χημικά όπου στο τέλος καταλήγουν σε ωκεανούς, ποτάμια και λίμνες .Από τις 1.900 χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία των υφασμάτων η Ευρωπαϊκή Ένωση χαρακτηρίζει τις 165 ως επικίνδυνες για την υγεία και το περιβάλλον.
- Microplastics.
Κατά μέσο όρο 7000.000 ίνες απελευθερώνονται από ένα απλό πλυντήριο ρούχων και μισό εκατομμύριο τόνοι μικροϊνων καταλήγουν στους ωκεανούς κάθε χρόνο. Υπολογίζεται ότι το 35% των microplastics στους ωκεανους προέρχεται από το πλύσιμο συνθετικών υφασμάτων.
- Απόβλητα.
Μόνο το 12% των απορριμμάτων κλωστοϋφαντουργίας μεταποιούνται σε νέα υλικά κατώτερης ποιότητας (downcycling) και μόνο στο 1% περίπου γίνεται ανακύκλωση κλειστού βρόχου (σύστημα παραγωγής με διαδικασία ανακύκλωσης για την προστασία του περιβάλλοντος). Σχεδόν τα ¾ , δηλαδή το 73%, των απορριμμάτων καταλήγουν σε χωματερές ή άλλου είδους χώρους απελευθερώνοντας ρύπους στο περιβάλλον. Για παράδειγμα ο ποταμός Citarum στην Ινδονησία φιλοξενεί παραπάνω από 2.000 εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας που “αδειάζουν” τα απόβλητα τους σε αυτόν, με αποτέλεσμα να προκληθούν τεράστια προβλήματα τόσο περιβαντολογικά αλλά και ανθρώπινα στην περιοχή.
Τι πρέπει να κάνει η βιομηχανία της μόδας και οι καταναλωτές;
- Αναβάθμιση διαδικασιών με καινοτόμα υλικά. Από τη στιγμή που δεν γίνεται να καταργηθούν κάποια υφάσματα όπως το βαμβάκι και τα cellulosic υλικά που ανέφερα παραπάνω, θα μπορούσαν τα brands να εφεύρουν τρόπους να τα κάνουν πιο βιώσιμα.
- Περιορισμός στη χρήση χημικών ουσιών και λιπασμάτων.
- Μετατροπή των ήδη υπάρχων συστημάτων γεωργικής παραγωγής σε βιολογική.
- Μείωση της χρήσης συνθετικών υφασμάτων και αλλαγή σε ανακυκλώσιμα υλικά.
- Μείωση της υπερπαραγωγή των ενδυμάτων. Less is More.
- Αναζήτηση περισσότερων επιλογών υψηλής τεχνολογίας για τη μείωση αποβλήτων. Αλλαγή της διαδικασίας βαφής των υφασμάτων με διαδικασίες που δεν χρειάζονται νερό, όπως η ψηφιακή εκτύπωση. Η ολλανδική εταιρεία DyeCoo χρησιμοποιεί τεχνικές βαφής χωρίς νερό και εξοικονομεί 32 εκατομμύρια λίτρα νερό και 160 τόνους χημικών κάθε χρόνο. Επίσης οι εταιρείες μπορούν να στραφούν σε πιο “πράσινες” χημικές ουσίες με φυτική βάση αντί για ορυκτέλαιο.
- Ενημέρωση και εκπαίδευση τόσο των καταναλωτών όσο και τον ανθρώπων που δουλεύουν μέσα στη βιομηχανία της μόδας.
- Οι καταναλωτές μπορούν να πλένουν τα ρούχα τους με κρύο νερό, με τον τρόπο αυτό μειώνεται η απελευθέρωση μικροϊνων κατά 57%. Άλλος ένας τρόπος για την αποτροπή της ρύπανσης είναι η τοποθέτηση συγκεκριμένων φίλτρων ή σακών στα πλυντήρια, έχει αποδειχθεί ότι συγκρατούν το 90-99% των μικροϊνων προτού εισέλθουν στα συστήματα νερού.
- Χρήση ρούχων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Έρευνες έχουν δείξει ότι αν χρησιμοποιήσουμε ένα ρούχο για 9 μήνες περισσότερο, μπορούμε να μειώσουμε τις εκπομπές CO2 κατά 27%, τη χρήση νερού κατά 33% και τέλος τα απόβλητα κατά 22%. Επίσης μείωση των αποβλήτων μπορεί να γίνει με την ανακύκλωση, επισκευή και μεταπώληση των ρούχων.
- Τα brands πρέπει να δεσμευτούν δημοσίως ότι θα αλλάξουν πορεία προς την βιωσιμότητα, να βάλουν στόχους και να συνάψουν συνεργασίες με προμηθευτές για τη δημιουργία νέων κυρίαρχων υλικών αλλά και διαδικασιών.
The Fashion Pact
Για πρώτη φορά δημιουργήθηκε ένας παγκόσμιος συνασπισμός εταιρειών από τη βιομηχανία της μόδας και της κλωστοϋφαντουργίας με παραπάνω από 60+ εταιρείες που απαρτίζονται από ready-to-wear, sport, lifestyle και luxury brands, συμπεριλαμβανομένων των προμηθευτών και διανομέων, με κοινό σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος σε 3 τομείς : το κλίμα, τη βιοποικιλότητα και τους ωκεανούς. Ιδρύθηκε από τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της γαλλικής πολυεθνικής εταιρείας Kering, Francois Henri και από τον Γάλλο πρόεδρο Emmanuel Macron. Το The Fashion Pact παρουσιάστηκε στους Αρχηγούς των Κρατών στην Σύνοδο Κορυφής G7 στο Μπιαριτζ.
Παραπάνω από ένας χρόνος έχει περάσει από τη δημιουργία του The Fashion Pact που αποτελείται πλέον από το ⅓ της βιομηχανίας της μόδας με σχεδόν 200 brands από 14 χώρες, κάποια από τα επώνυμα brands που έχουν ήδη υπογράψει και είναι μέλη αυτού του συνασπισμού είναι : Adidas, Chanel, Chloe, Diesel, Ermenegildo Zegna, Farfetch, Hermes, H&M Group, Inditex, Kering, Karl Lagerfeld, Mango, Moncler, Nike, Prada S.P.A, Salvatore Ferragamo, Puma SE, Stella McCartney, Burberry.
Τα μέλη έχουν προσδιορίσει στρατηγικούς απτούς στόχους για τους τομείς που προανάφερα, με την υποστήριξη μερικών από τους καλύτερους τεχνικούς, όπου συνεργάζονται για την υλοποίηση των στόχων και την εύρεση λύσεων προκειμένου να επιτευχθεί το βιώσιμο αντίκτυπο σε παγκόσμια κλίμακα.
Όσον αφορά τη βιοποικιλότητα που είναι το βασικό θέμα αυτού του άρθρου το The Fashion Pact έχει δεσμευτεί για την προστασία των ειδών και την αποκατάσταση κρίσιμων φυσικών οικοσυστημάτων. Για την εφαρμογή καινοτόμων διαδικασιών που δεν έχουν αρνητικό αντίκτυπο στα οικοσυστήματα, για την διασφάλιση ότι δεν θα υπάρξει συμβολή από μέρους τους στην υποβάθμιση των δασών και ότι θα πραγματοποιηθούν υποστηρικτικές δράσεις από τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Τέλος ότι θα υπάρξουν “φιλικές ως προς την άγρια φύση” προσεγγίσεις για την προστασία των ειδών.
Αρχικά δημιουργήθηκε ένα λεπτομερές σχέδιο δράσης για τα επόμενα δύο χρόνια τόσο για την ατομική όσο και για την συλλογική δράση των υπογραφέντων. Δεύτερον η σύναψη συνεργασιών με ειδικούς και ιδρύματα για την υποστήριξη του τεχνικού έργου. Τρίτον η υποστήριξη των επιστημονικών αναλύσεων και προσεγγίσεων που θα βοηθήσουν στη διαμόρφωση των θετικών αποτελεσμάτων για την βιοποικιλότητα.
Τα πρώτα βήματα που έκαναν ήταν η διαμόρφωση διαδικτυακών σεμιναρίων με όνομα “Nature of Fashion” όπου τα μέλη εργάστηκαν από κοινού για το πως να γίνει η χαρτογράφηση της εφοδιαστικής αλυσίδας με κεντρικό στόχο τη διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας, όπως και η δημιουργία στόχων με βάση τη φύση και την ανάπτυξη της.
Ως πρώτοι στόχοι, τα μέλη έχουν δεσμευτεί για τη μηδενική αποψίλωση των δασών και τη βιώσιμη διαχείριση τους έως το 2025, όπως και να δημιουργήσουν μεμονωμένα το δικό τους blueprint όσον αφορά το biodiversity.
Για παράδειγμα ο όμιλος Kering ειδικά έχει δεσμευτεί να δημιουργήσει θετικό αντίκτυπο έως το 2025 συμπεριλαμβανομένης της αναγέννησης 1 εκατομμυρίου εκταρίων (μονάδα μέτρησης στρεμμάτων) βοσκοτόπων και αγροτικής γης σε ολόκληρη την εφοδιαστική του αλυσίδα.
Κάποια brands όπως ανέφερα στο άρθρο έχουν ξεκινήσει ήδη να κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση του sustainability εδώ και αρκετό καιρό δίνοντας βάση σε πολλά ζητήματα που απασχολούν τον πλανήτη. Ωστόσο για να υπάρχει πραγματική αλλαγή θα πρέπει να υπάρξει και καθολική – συνολική προσπάθεια, αλλά και συνεργασία από μέρους τους. Να δημιουργηθούν σωστά project και στρατηγικές όπως επίσης να επενδύσουν στην τεχνολογία και σε νέες πρακτικές. Ας πάρουμε παράδειγμα το The Fashion Pact που κατάφερε να ενώσει τόσα διαφορετικά brands με ένα κοινό στόχο. Στο τέλος της ημέρας κατά τη γνώμη μου, δεν έχει τόσο σημασία ποιο brand θα βγάλει καλύτερα ρούχα ούτε ποια εταιρεία έχει δημιουργήσει το μεγαλύτερο brand awareness, σημασία έχει ποιος κάνει τις σωστές κινήσεις για τη διατήρηση του περιβάλλοντος, ποιος όντως έχει sustainable πρακτικές και δεν είναι greenwashed και ποιος θα καταφέρει να εμπνεύσει και άλλους να κάνουν το ίδιο.
