Από τα 101 σκυλιά της Δαλματίας του Disney μέχρι την τελευταία ταινία του Craig Gillespie, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στους κινηματογράφους, η Cruella εμφανίζεται ως μία ταλαντούχα fashion designer, που φιλοδοξεί και επιδιώκει να διεκδικήσει τη θέση που της ανήκει.
Από εικαστικής άποψης, η ταινία του Gillespie είναι εξαιρετική. Το styling είναι εκπληκτικό. Τα κοστούμια της Jenny Beavan, μοναδικά και ιδανικά σχεδιασμένα για κάθε χαρακτήρα, προσελκύουν τα βλέμματα, ενώ τα πολυτελή καταστήματα, τα ατελιέ εμπνευσμένα από τον οίκο Dior και τα μποέμ σκηνικά, καταφέρνουν να μας μεταφέρουν στο Λονδίνο της δεκαετίας του 70, όταν το hippy look και τα παντελόνια καμπάνα μπλέκονταν με το επαναστατικό rock style. Οι πινελιές από το punk rock της Vivienne Westwood και του Alexander McQueen, δίνουν μία δυναμική νότα στον ήδη έντονο και αντιφατικό χαρακτήρα της Estela/Cruella.
Πέραν της εικαστικής πλευράς όμως, αυτό που κινεί ιδιαίτερα το ενδιαφέρον και προκαλεί μία θλιβερή διαπίστωση, είναι ότι πρόκειται για μία ακόμα ταινία του Hollywood, που χρησιμοποιεί την παλιά και πετυχημένη συνταγή «γυναίκα στην εξουσία = bitch» και μάλιστα εις διπλούν.
Γυναίκα στην εξουσία
Η Estela ξεκινάει ως ματαιωμένη μαθήτρια με ασπρόμαυρα μαλλιά, που καταλήγει στο Λονδίνο ορφανή και άστεγη. Με το πηγαίο ταλέντο, το δυναμισμό και την ευφυΐα της, φιλοδοξεί να γίνει μεγάλη fashion designer. Ωστόσο, από μικρή καταπνίγει το δυναμικό εαυτό της σύμφωνα με τις επιταγές του σχολείου, της κοινωνίας και της μητέρας της, που την ήθελαν να μην αντιδρά, αλλά να κάθεται φρόνιμα «σαν καλό κορίτσι». Στο Λονδίνο συναντά τη Βαρόνη (Emma Thompson), μία επιτυχημένη και δυναμική σχεδιάστρια μόδας, η οποία παρουσιάζεται ως μία αλαζονική, σκληρή, και απάνθρωπη γυναίκα, που εκμεταλλεύεται και υποτιμά συνεχώς τους άλλους και είναι ικανή να καταστρέψει κάθε εμπόδιο που μπαίνει στο δρόμο της για την επαγγελματική της επιτυχία.
Woman on top made in Hollywood
Το μοτίβο “δυναμική αλλά bitch” δεν είναι η πρώτη φορά που το συναντάμε σε ταινία. Στο The Devil Wears Prada, η Meryl Streep ως Miranda Priestley παρουσιαζόταν ως μία ψυχρή και αδίστακτη επαγγελματίας, που πρόσβαλε τους υφιστάμενους της και είχε διαρκώς υπερβολικές απαιτήσεις από όλους. Στην Cruella μάλιστα, υπάρχει μία σκηνή όπου η Βαρόνη, ως άλλη Miranda Priestley, εισβάλει στο ατελιέ της πετώντας με την ίδια υπεροψία το πανωφόρι και την τσάντα της στους υπαλλήλους της.
Αλλά και στο The Proposal, ο χαρακτήρας της Sandra Bullock, που εμφανιζόταν ως εργασιομανής συντάκτρια βιβλίων ήταν εξίσου αντιπαθητικός και αλαζονικός, τουλάχιστον στην αρχή. Ενώ για να καταφέρει να γίνει συμπαθής στο θεατή, καταλήγει τελικά να αποκαλυφθεί ως μία εύθραυστη γυναίκα που έγινε σκληρή για να επιβιώσει και βρίσκει τελικά την πληρότητα στο πρόσωπο του Ryan Reynolds για να ισορροπήσει.
Το αξιοσημείωτο βέβαια δεν είναι τόσο η σκληρότητα με την οποία παρουσιάζεται ένας γυναικείος χαρακτήρας σε μία θέση ευθύνης ή εξουσίας, αλλά το ότι όσα εμπερικλείονται στην έννοια “bitchiness” αφορούν χαρακτηρισμό που συνδέεται άμεσα με τη σκληρή εργασία, τη φιλοδοξία, το δυναμισμό και το πόσο σοβαρά παίρνει την καριέρα της. Αντίθετα, όταν ένας άντρας αντιμετωπίζει το θέμα «καριέρα» με μία αίσθηση ευθύνης και φιλοδοξίας, αλλά και με υψηλότερη προτεραιότητα σε σχέση με άλλους τομείς της ζωής του, όπως για παράδειγμα τη δημιουργία σχέσεων, θεωρείται επιτυχημένος επαγγελματίας και καλός στη δουλειά του.
Υπάρχει όμως και η άλλη όψη παρουσίασης της γυναικείας επαγγελματία μέσα από τα μάτια του σκηνοθέτη και συγγραφέα. Όταν οι γυναίκες επιχειρηματίες δεν απεικονίζονται ως σκληρές και υστερικές , συχνά εμφανίζονται στον αντίποδα. Δηλαδή, ως ιδιαίτερα εύθραυστες, συναισθηματικές και ανίκανες να διατηρήσουν τη ζωή τους σε μία κατάσταση που να είναι απόλυτα ευχαριστημένες με τις επιτυχίες τους. Διότι, σύμφωνα με το συγγραφέα, όλο και κάτι θα έχουν εγκαταλείψει στην πορεία τους προς την επαγγελματική καταξίωση. Ένα γάμο, μία σχέση, την υγεία τους…
Πράγματι, μια γυναίκα που έχει αφιερώσει τη ζωή της στη δημιουργία μιας εντυπωσιακής και αξιοσέβαστης σταδιοδρομίας ΠΡΕΠΕΙ να είναι λυπημένη λόγω αυτού που «έχει εγκαταλείψει» στην πορεία προς την καταξίωση. Η κινηματογραφική βιομηχανία παραμένει διστακτική να εμφανίσει μια γυναίκα επαγγελματία που είναι απόλυτα ικανοποιημένη με μια ζωή χωρίς παιδιά ή χωρίς να είναι παντρεμένη. Είναι πάντα σαν να υπάρχει ένα κενό που πρέπει να συμπληρώσει.
Ο τύπος της φαινομενικά δυναμικής, αλλά κατά βάθος ιδιαίτερα εύθραυστης και ανικανοποίητης γυναίκας, αποτυπώνεται τέλεια στην ταινία The Intern με την Anne Hathaway και το Robert De Niro. Σε μία σκηνή της ταινίας, η Μπέκι εμφανίζεται να κλαίει στο γραφείο επειδή αισθάνεται ανεπαρκής, ενώ οι άνδρες συνάδελφοί της την παρηγορούν προτείνοντάς της μάλιστα να κοιμάται περισσότερο και να μειώσει τις ώρες εργασίας, διότι η ανεπάρκεια ύπνου οδηγεί σε υπερκόπωση και αύξηση βάρους!
Μπορείτε να φανταστείτε σε αυτή τη σκηνή μια αντιστροφή ρόλων; Δύο γυναίκες να παρηγορούν έναν λυπημένο άνδρα συνάδελφο που αισθάνεται ότι δεν τον εκτιμούν αρκετά, προειδοποιώντας τον ότι θα αυξήσει το βάρος του εάν δεν κοιμηθεί περισσότερο;
Είναι σαν οι γυναίκες να φαίνεται πάντα ότι θυσιάζουν κάτι όταν δίνουν προτεραιότητα στη σταδιοδρομία τους, είτε αυτό σημαίνει να είναι πολύ μακριά από τις οικογένειές τους, είτε να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την ευεξία τους. Αυτό το είδος εργασιακής ηθικής και αξίας που αποδίδεται σε μια καριέρα ενός ανδρικού χαρακτήρα, από την άλλη πλευρά, θεωρείται φυσιολογικό και συχνά αξιοθαύμαστο.
Τελικά γυναίκα ή καριέρα;
Οι γυναίκες αποτελούν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού, και ανάμεσά τους υπάρχουν εκείνες που θέλουν να δώσουν προτεραιότητα στην επιδίωξη μιας υψηλής καριέρας έναντι άλλων πτυχών της ζωής τους. Δεν υπάρχει και δεν πρέπει να υπάρχει τίποτα περίεργο σε αυτό, ενώ για μια τέτοια γυναίκα δεν παραμένει υποχρεωτικά κάποιο κενό για να γεμίσει, όπως υπονοεί συχνά η κινηματογραφική βιομηχανία. Όταν οι επαγγελματίες γυναικείοι χαρακτήρες απεικονίζονται συνεχώς με παρόμοιο, προβληματικό τρόπο, εξαπατώμαστε για την ίδια την ευελιξία και την πολυπλοκότητα που προσδίδεται στους ανδρικούς χαρακτήρες. Είμαστε στο 2021 και, κατά τη γνώμη μου, το Χόλιγουντ ακόμα δεν έχει ενστερνιστεί την πιο προοδευτική εκδοχή και απεικόνιση της ισχυρής και σκληρά εργαζόμενης γυναίκας, όπως έχει κάνει εδώ και καιρό για τους άντρες ομολόγους της.
Ακολουθώντας την ίδια πεπατημένη, ο συγγραφέας “απαλλάσσει” τελικά την Cruella από τον καλό, ευαίσθητο και ευγενικό εαυτό της με την «κηδεία» της Estela. Έχοντας επιλέξει να υιοθετήσει μόνο το δυναμικό και επαναστατικό κομμάτι του εαυτού της, αυτόματα τοποθετείται ανάμεσα στις bitches της showbiz, που φαίνεται κινηματογραφικά ότι είναι ο μόνος τρόπος για να εξελιχθεί στον επαγγελματία που της αξιζει. Σε μια εποχή όμως που τα στερεότυπα έχουν ήδη ξεθωριάσει από καιρό, η έβδομη τέχνη θα πρέπει όχι μόνο να αναθεωρήσει και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, αλλά να δείξει και το δρόμο της διαφορετικής προσέγγισης.
